Sedert halverwege de jaren tachtig worden onze bijen belaagd door de varroamijt (Varroa destructor). Deze mijten hebben hun oorsprong in Aziatische landen waar ze in harmonie leven met de Apis cerana. Voor onze bijen (Apis mellifera) vormt deze exoot echter wel een bedreiging. Het volwassen vrouwtje van deze spinachtige parasiet dringt cellen binnen en verstopt zich onder de larve. Nadat de cel verzegeld is, zuigt ze zich vast aan de larve en voedt zich met het vetlichaam van de larve. Na 60 uur legt ze haar eerste onbevruchte eitje dat zich zal ontwikkelen tot een mannelijke varroa. Daarna legt ze om de 25 à 30 uur een bevrucht eitje . Deze bevruchte eitjes ontwikkelen zich tot vrouwelijke varroa. Het vrouwtje legt tot 4 eitjes in een cel waarvan 2 uitgroeien tot volwassen, bevruchte exemplaren op het moment dat de werksterbij de cel verlaat. Het mannetje dat eerst werd geboren, bevrucht deze vrouwtjes en sterft wanneer de bij de cel verlaat. Doordat de ontwikkeling van darrenbroed langer duurt (24 dagen ipv 21) ligt de reproductie hoger en kunnen tot 3 volwassen, bevruchte vrouwtjes de cel verlaten. Het boorgat dat de mijt maakt in de larve is ook een toegangspoort voor allerlei virussen die de mijt met zich meedraagt. Hierdoor krijgen virussen vrij spel en worden nog meer verzwakte bijen geboren. De gevolgen van sommige virussen kunnen we met het blote oog waarnemen, oa. Deformed Wing Virus (= misvormde vleugelvirus). Een ernstige varroabesmetting, samen met nog heel wat andere factoren, liggen aan de basis van de veelbesproken verdwijnziekte CCD (Colony collapse disorder).
Bestrijding
We kunnen varroa bestrijden op 3 verschillende tijdstippen van het jaar. De aanpak verschilt naargelang het tijdstip, aanwezigheid van broed en dracht.
Voorjaar
Tijdens het voorjaar zijn er weinig mogelijkheden om varroa te bestrijden, door het broed in de kasten en aankomende dracht.
- Varromed: Bij volken waar teveel mijten vallen kan nog snel behandeld worden met Varromed tot de honingzolder wordt geplaatst. Om contaminatie van de honing te voorkomen zijn andere producten niet toegelaten tijdens het voorjaar.
- Darrenraatmethode: Tijdens het voorjaar en de vroege zomer kunnen we ook de varroamijten afvangen door darrenbroed te snijden. Het darrenbroed is drie dagen langer gesloten dan het werksterbroed. Daardoor kunnen de varroa’s zich drie dagen langer vermenigvuldigen in het darrenbroed. We plaatsen net naast het broednest een raampje dat we verticaal in drie delen maken. Een horizontale verdeling kan ook (foto rechts). De bijen bouwen het uit en door iedere week een segment met gesloten broed te verwijderen, kunnen we een groot aantal mijten, die in het gesloten broed gevangen zitten, verwijderen.
Ook door broedloze afleggers (kunstzwermen) te maken, kunnen we volken opkweken die varroa arm zijn. Bij het maken van die kunstzwerm, wanneer er geen broed aanwezig is, kunnen we de varroamijten efficiënt bestrijden.
Zomerbehandeling
De zomerbehandeling tegen varroa moet zo vroeg mogelijk gebeuren na de zomeroogst, we moeten ervoor zorgen dat we met gezonde onaangetaste bijen de winter ingaan. De behandeling zou in principe klaar moeten zijn tegen 1 augustus. Na de langste dag gaat de koningin minder eitjes leggen maar blijft het aantal varroa's stijgen waardoor de bijenlarven meer belaagd worden en verzwakte bijen geboren worden die bovendien vaker besmet zijn met virussen die door de varroa worden overgedragen. Deze tijd van het jaar zijn er heel wat meer mogelijkheden door afwezigheid van de honingzolder en we kunnen volken broedloos maken indien gewenst. Door deze omstandigheden kunnen we gebruik maken van chemische middelen, organische zuren, biotechnische middelen.
- Chemische middelen Vaak worden mijten resistent voor een bepaalde werkzame stof na meerdere behandelingen, daarom wordt steeds aangeraden om verschillende producten af te wisselen!
- Thymolproducten zoals Apiguard, Thymovar en Apilife Var op basis van thymol zijn in de apotheek of in het depot van de dierenarts te koop en mogen gebruikt worden.
- Polyvar Yellow zijn strips behandeld met flumitrine. Deze strips worden aan het vlieggat vastgemaakt. De bijen moeten noodgedwongen door de cirkelvormige openingen de kast in en uit waardoor ze in aanraking komen met de werkzame stof. Deze strips worden aangebracht direct na de honing oogst.
- Apivar strips met amitraz
- Voorgaande middelen zijn vrij te verkrijgen, sommige andere producten op basis van oa. coumaphos, mierenzuur en tau-fluvalinaat en andere in de EU vergunde middelen dienen voorgeschreven te worden door een dierenarts via het cascadesysteem
- Organische zuren
- producten op basis van oxaalzuur (organisch zuur dat in de natuur voorkomt oa. in klavers en rabarber): Oxuvar en Oxybee zijn vrij te verkrijgen. Let op!! Oxaalzuur doodt geen mijten die in het gesloten broed zitten. Voor een goeie werking moeten de volken broedvrij zijn. In de zomer kan de oplossing verneveld worden op de ramen. Vaak wordt oxaalzuur ook gesublimeerd alhoewel dit risico's inhoudt voor de imker en niet toegelaten is in België.
- producten op basis van mierenzuur (Formivar) zijn te verkrijgen via het cascadesysteem met uitzondering van Varromed, (vrij te verkrijgen) dit is een kant en klare oplossing van oxaalzuur en mierenzuur. Mierenzuur kan toegediend worden via oa. de Liebig-dispenser of via een doekje op de varroalade. Nadeel is hierbij dat je afhankelijk bent van de weeromstandigheden. Voordeel is dat mierenzuur wel mijten in het gesloten broed doodt.
- Biotechnische methode. Naast het gebruik van allerlei middelen is zeker ook het toepassen van biotechnische methodes aan te raden (al dan niet gecombineerd met bv oxaalzuur). Denk daarbij aan de darrenraatmethode, volkeren broedloos maken, een broedloze aflegger maken (kunstzwerm), de deel-en-behandelmethode, arrest op koningin, vangraam, ... Vaak vraagt dit wat meer werk en materiaal. Maar op deze manier kun je wel het gebruik van andere middelen beperken of vermijden, waardoor ook de kans op resistentie tegen bepaalde producten veel kleiner wordt.
 |
|
|
|
 |
 |
 |
 |
|
Winterbehandeling
Alhoewel een vroege zomerbehandeling essentieel is, om het volk een goeie kans te geven de winter door te komen, is ook de winterbehandeling niet onbelangrijk! Door varroa te bestrijden tijdens de broedloze periode (meestal) rond kerst geven we onze volken een vlotte start in het voorjaar.
- Oxaalzuur kan in de winter bedruppeld of gesublimeerd worden wanneer het volk broedloos is. De oplossing om te bedruppelen kan via de apotheek worden aangekocht. Wens je de oplossing toch zelf te maken (niet toegestaan) let dan zeker op de veiligheidsvoorschriften! Correcte verhouding van de oplossing is belangrijk voor een goeie werking. Overdosering geeft verhoogde bijensterfte.
- Formule: Los 600gr suiker op in 600ml regenwater of demineraliseerd water. Je hebt dan 1 liter suikeroplossing 1:1. Laat indien nodig afkoelen en voeg daarna 35 gr technisch oxaalzuur toe. Je hebt dan 1 liter oplossing van 3,5% waarmee je minimaal 20 kasten kan behandelen.
- Oxaalzuur bedruppelen: tel het aantal bezette straatjes per volk en druppel 5ml per bezette straat, maximaal 50 ml voor een sterk volk. Zorg dat de oplossing niet te koud is zodat de bijen niet verkleumen.
Nuttige links:
FAVV: Aanbevelingen voor een effectieve varroabestrijding 2020
Honeybee Valley: Veilig varroa bestrijden met organische zuren
Honeybee Valley: Geneesmiddelen tegen varroase en diergeneeskundige begeleiding
WUR: Effectieve bestrijding van varroa